استفاده از ازن در کنترل سوسک چهار نقطه ای حبوبات callosobruchus maculatus f. در لوبیا چشم بلبلی و بید گندم sitotroga cerealella o

استفاده از ازن برای کنترل آفات انباری در سالهای اخیر با توجه به افزایش مقاومت حشرات به سموم گازی موجود و تمایل مصرف¬کننده¬ها به مصرف غذای سالم و فاقد باقیمانده سم مورد توجه قرارگرفته¬است. نیمه عمر کوتاه ازن، به جا نگذاشتن باقی مانده سمی روی محصولات و امکان تولید ازن در محل استفاده از آن باعث مزیت ازن نسبت به سایر سموم گازی شده است. هدف این پژوهش بررسی امکان استفاده از ازن به عنوان یک روش نوین وسالم در کنترل سوسک چهارنقطه¬ای حبوبات و بید گندم است. به این منظور اثر کشندگی چهار غلظت(5780 ،2737، 1767 و 1295 پی¬پی¬ام) ازن در سه زمان 30، 60 و 120 دقیقه روی تمام مراحل رشدی سوسک چهارنقطه¬ای حبوبات، حشرات کامل و تخم بید گندم مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش¬ها در سه تکرار و در قالب طرح فاکتوریل به صورت بلوک کامل تصادفی انجام شد. به منظور بررسی نفوذ ازن در توده دانه درصد مرگ ومیر حشرات کامل سوسک چهار نقطه ای و بید گندم در عمق های های 30، 60 و 90 سانتی متری دانه های لوبیا چشم بلبلی و گندم در دو غلظت ازن(5780 و 2737 پی¬پی¬ام) و در زمان های 30، 60 و 120 دقیقه بررسی شد. با استفاده از نرم افزار excel رابطه بین تعداد حشرات زنده و غلظت و زمان ازن دهی به دست آمد و سپس با استفاده از این رابطه غلظت تقریبی ازن در عمق های مختلف دانه محاسبه شد. سپس اثر غلظت های مختلف ازن روی جوانه زنی دانه های گندم و لوبیا چشم بلبلی بررسی شد و درصد جوانه زنی دانه های ازن دهی شده با دانه های شاهد مورد مقایسه قرار گرفت. به منظور بررسی اثر احتمالی ازن روی اکسیداسیون روغن لوبیا چشم بلبلی میزان مالون دی آلدئید نمونه های ازن دهی شده و شاهد با روش tba اندازه گیری و با یکدیگر مقایسه شدند. نتایج به دست آمده نشان داد که ازن در غلظت 2737 پی¬پی¬ام و زمان دو ساعت 100 درصد حشرات کامل، تخم ها و لاروهای جوان سوسک چهارنقطه¬ای را ازبین می¬برد و بیش از 50 درصد شفیره¬ها ولاروهای مسن را نابود می¬کند. حشرات کامل و لاروهای مسن به ترتیب حساس¬ترین و مقام¬ترین مراحل رشدی نسبت به ازن بودند. غلظت¬های 5780 و 2737 پی¬پی¬ام ازن در مدت دو ساعت 100 درصد حشرات کامل بید گندم و بیش از 80 درصد تخم های این حشره را از بین بردند. بررسی اثر ازن بر جوانه زنی بذور لوبیا چشم بلبلی و گندم نشان داد که در هر دو مورد غلظت 5780 پی¬پی¬ام در مدت دو ساعت جوانه¬زنی دانه¬ها را کاهش می دهد ولی جوانه زنی دانه¬هایی که در معرض غلظت 2737 پی¬پی¬ام ازن در همین زمان قرار گرفته بودند، با دانه های شاهد اختلاف معنی دار نشان نداد. بررسی میزان مرگ ومیر حشرات در عمق¬های مختلف توده دانه نشان داد که ازن با غلظت 2737 پی¬پی¬ام به مدت دو ساعت توانست حدود 100 درصد مرگ ومیر در حشرات کامل سوسک چهارنقطه¬ای در عمق 90 سانتی¬متری لوبیا ایجاد کند. ولی روی بید گندم در عمق¬های مختلف گندم تأثیر چندانی نداشت. محاسبه غلظت ازن درعمق¬های مختلف نشان داد که بعد از دو ساعت ازن دهی با غلظت 2737 پی¬پی¬ام، تنها 55 درصد ازن تولید شده توسط دستگاه در عمق 90 سانتی متری دانه های لوبیا چشم بلبلی نفوذ کرده است. این در حالی است که در این مدت زمان، هنوز ازنی در عمق 90 سانتی متری دانه های گندم وجود نداشت. بنابراین به نظر می رسد نفوذ ازن در دانه های گندم نسبت به لوبیا چشم بلبلی کندتر صورت گیرد. لذا ازن دهی با این شرایط برای دستیابی به غلظت های موثر ازن در توده دانه کافی نیست و باید زمان ازن¬دهی افزایش یابد. هم چنین ازن¬دهی در بالاترین غلظت مورد استفاده در این پژوهش به مدت زمان دو ساعت اثر معنی داری روی اکسیداسیون روغن لوبیا چشم بلبلی نداشت. در مجموع نتایج نشان داد که ازن می¬تواند به عنوان روشی سالم در کنترل آفات انباری فوق مورد استفاده قرار گیرد.